Thông tin - Kiến thức
Bệnh tai biến mạch máu não và những hậu quả nặng nề
Tai biến mạch máu não (Đột quỵ) là một tình trạng khẩn cấp xảy ra khi lưu lượng máu đến một phần não bị gián đoạn hoặc giảm đột ngột. Điều này có thể dẫn đến tổn thương não hoặc tử vong. Tai biến mạch máu não là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn phế ở Việt Nam, ảnh hưởng đến hàng triệu người mỗi năm.
1. Tai biến mạch máu não có những dạng nào?
Tai biến mạch máu não là hội chứng được đặc trưng bởi sự mất đột ngột cấp tính các chức năng của não (thường khu trú) khiến vùng não đó bị thiếu oxy và dinh dưỡng, tồn tại quá 24 giờ hoặc tử vong trước 24 giờ. Thiếu oxy não chỉ trong vòng vài phút, tế bào não sẽ chết. Vùng tế bào não bị tổn thương nặng hoặc lan rộng có thể gây tử vong cho bệnh nhân hoặc để lại di chứng nặng nề về rối loạn vận động, nhận thức, ngôn ngữ, thị giác.
Đột quỵ não được chia làm 2 loại:
- Nhồi máu não (thiếu máu não cục bộ): Chiếm 80% các ca bị đột quỵ, xảy ra khi mạch máu cung cấp cho não bị tắc bởi cục máu đông, huyết khối, hẹp xơ vữa động mạch gây ra vùng hoại tử và thiếu máu não.
- Xuất huyết não – màng não: Chiếm 20% các ca bị đột quỵ, xảy ra do rách thành động mạch gây ra máu chảy vào trong nhu mô não hay não thất, hay gặp do tăng huyết áp, bệnh lý tinh bột hoặc do vỡ dị dạng mạch máu não, bệnh MoyaMoya…
Chảy máu màng não hay chảy máu khoang dưới nhện: do nguyên nhân vỡ túi phình động mạch não
Hiện nay, người bị đột quỵ đang có xu hướng trẻ hóa. Một phần là do sự thay đổi về lối sống như ít vận động, làm việc với áp lực cao cùng sự xuất hiện của các bệnh lý liên quan đến mạch máu như tăng huyết áp, đái tháo đường, béo phì, rối loạn lipid máu. Phần còn lại là do sự phát triển của các phương tiện chẩn đoán ngày càng có độ chính xác cao hơn.
2. Nguyên nhân gây tai biến mạch máu não
2.1. Nguyên nhân gây đột quỵ thiếu máu cục bộ
Nguyên nhân chính gây tai biến mạch máu não do thiếu máu cục bộ là huyết khối hình thành tại động mạch bị vữa xơ, thường là động mạch cảnh, động mạch sống nền và động mạch não. Xơ vữa động mạch là tình trạng chất béo tích tụ trong trong lòng mạch thành các mảng xơ và cứng, gây hẹp động mạch. Khi mảng xơ vữa vỡ ra tạo điều kiện hình thành cục máu đông lấp kín lòng mạch.
Một nguyên nhân khác là thuyên tắc mạch, khi cục máu đông hình thành ở một vị trí khác trong hệ tuần hoàn, thường là từ tim, sau đó di chuyển theo dòng máu lên não gây thuyên tắc mạch máu não. Nguyên nhân chính của thuyên tắc thường là do bệnh lý từ tim, viêm nhiễm, ung thư.
Bệnh lý mạch máu não – thường là những động mạch nằm sâu trong não, cũng có thể dẫn đến đột quỵ thiếu máu cục bộ.
2.2. Nguyên nhân gây đột quỵ xuất huyết não
Các nguyên nhân gây tai biến mạch máu não do xuất huyết não là:
– Tăng huyết áp.
– Bệnh amyloidosis não.
– Các bệnh rối loạn đông máu.
– Điều trị thuốc chống đông máu.
– Liệu pháp tiêu sợi huyết trong điều trị nhồi máu cơ tim cấp hoặc đột quỵ thiếu máu não cấp tính (có thể gây xuất huyết não).
– Dị dạng động tĩnh mạch, phình động mạch và các dị tật mạch máu khác (u tĩnh mạch và xoang hang).
– Viêm mạch.
– Khối tân sinh trong sọ.
3. Những ai có nguy cơ bị tai biến mạch máu não?
Hiểu được những ai có nguy cơ bị tai biến mạch máu não là rất quan trọng để có thể phòng ngừa hiệu quả. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin về các yếu tố nguy cơ chính của tai biến mạch máu não, giúp bạn đánh giá nguy cơ của bản thân và thực hiện các biện pháp phòng ngừa phù hợp.
Nguy cơ tai biến mạch máu não tăng theo tuổi tác. Hầu hết các trường hợp tai biến mạch máu não xảy ra ở người trên 65 tuổi. Tuy nhiên, tai biến mạch máu não cũng có thể xảy ra ở người trẻ tuổi, đặc biệt là những người có các yếu tố nguy cơ khác. Nam giới có nguy cơ tai biến mạch máu não cao hơn phụ nữ. Tuy nhiên, phụ nữ có nguy cơ tai biến mạch máu não cao hơn nam giới sau khi mãn kinh.
Huyết áp cao là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây tai biến mạch máu não. Huyết áp cao làm tăng áp lực lên thành mạch máu, khiến chúng dễ bị tổn thương và rách nát. Lượng mỡ trong máu cao, bao gồm triglyceride và lipoprotein mật độ thấp (LDL), làm tăng nguy cơ hình thành mảng bám trong động mạch.
Lối sống ít vận động làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, tiểu đường và béo phì, tất cả đều là yếu tố nguy cơ gây tai biến mạch máu não.
4. Những hậu quả của tai biến mạch máu não
Dưới đây là một số biến chứng có thể xảy ra với người mắc tai biến mạch máu não:
- Liệt: Có thể liệt một số bộ phận trên cơ thể như tay hay chân hoặc liệt nửa người.
- Khó khăn trong việc nói hoặc nuốt: Tai biến mạch máu não có ảnh hưởng đến việc kiểm soát cơ miệng khiến bệnh nhân gặp khó khăn trong việc ăn uống và diễn đạt suy nghĩ của mình qua lời nói biểu hiện: nói ngọng, nói lắp, nhiều trường hợp không nói được.
- Rối loạn nhận thức: Là một trong những biến chứng nặng nề nhất khiến người bệnh. Theo đó, tình trạng sa sút trí tuệ, gặp khó khăn trong việc suy nghĩ, lý luận, phán đoán chậm chạp, hay quên, suy giảm hoặc thậm chí mất trí nhớ.
- Rối loạn cảm xúc: Những bệnh nhân tai biến mạch máu não thường khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc, dễ dẫn đến trầm cảm.
- Đau: Xuất hiện ở các bộ phận bị ảnh hưởng bởi tai biến mạch máu não.
- Giảm hoặc mất khả năng tự chăm sóc: Những bệnh nhân tai biến mạch máu não cần sự chăm sóc nhiều hơn từ người thân. Họ có thể gặp nhiều khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày thậm chí chỉ có thể nằm một chỗ nếu gặp tai biến nặng.
Bạn nên đi khám sức khỏe để tầm soát tai biến mạch máu não định kỳ nếu có yếu tố nguy cơ, nhất là đã bị một cơn thiếu máu não thoáng qua hoặc từng bị đột quỵ trước đó. Tầm soát tai biến mạch máu noã giúp phát hiện các vấn đề sức khỏe, các nguy cơ tiềm ẩn có thể dẫn đến đột quỵ. Từ đó được tư vấn và điều trị các yếu tố này, nhằm phòng ngừa tai biến mạch máu não.